Günlük içilmesi gereken su ölçüsü kadar içilen suyun sağlıklı olup olması da kıymetlidir. İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk, “Şebeke suyu sağlıklı olmak zorundadır” dedi ve dikkat edilmesi gerekenleri sıraladı.
Şebeke suyu sağlıklı olmak zorundadır. Güzel bir çözücü olan suyun renksiz, kokusuz olması; temel mineralleri (kalsiyum, magnezyum, sodyum gibi) ihtiva etmesi; hastalık yapan mikroorganizmaları barındırmaması; ağır metal, kimyasal toksik unsurlar, nitrat ve nitrit üzere organik unsurlar içermemesi gerekir. Su kaynakları etraftan gelen pek çok toksik tesire açıktır. Su, en fazla kirlenmiş ve toksin içeren kaynaklardan biridir. Endüstriyel kimyasalların yanı sıra, zirai tarım ilaçları, atıklardan kaynaklanan toksinler, kanalizasyon suları, petrol eserleri suları kirletmektedir. Bu toksik bileşiklerin yanı sıra suları dezenfekte etmek için suya katılan kimyasal hususlar de insan sıhhatini olumsuz etkilemektedir.
Osman Erk
Sudaki klor büyük sorun
Sudaki ziyanlı mikroorganizmaları öldürmek için suya katılan klor ve klorun sudaki organik hususlarla birleşmesi sonucu ortaya çıkan trihalometan ismi verilen kimyasallar toksik ve kanserojendir. Klor inançlı ve sağlıklı olduğu için değil, ucuz olduğu için tercih edilmekte; bu özellikleri nedeniyle lokal idareler tarafından bol bol kullanılmaktadır. Ozonlama ve UV teknikleri, çok daha sağlıklı olmasına karşın, değerli olduğu için tercih edilmemektedir. Klor suda bulunabilecek bütün ziyanlı mikroorganizmalara karşı tesirli olmadığı üzere, gaz yahut sıvı halde tabiata karıştığında ziyanlı tesirlere yol açmaktadır. Yalnızca içmek değil, sıcak su ile duş almak bile toksik ve uçucu klor gazının ortaya çıkmasına ve bedene absorbe edilmesine neden olabilir. Duşlarda kömür filtreleri kullanılması, duş suyu 42 dereceye ulaşınca ortaya çıkan bu toksik gazların oluşumunu engelleyebilir.
Florür, toksik bir yan üründür
Florür, diş çürüklerini önlemek için suya katılan öbür bir kimyasaldır. Florürün tiroid bezinde hormon üretimini sağlayan enzimleri bloke ederek guatr ve hipotiroidiye yol açtığı, kemiklere yerleşerek osteoporoz ve kemik kanserine neden olduğu ileri sürülmüştür. Lakin milyonda bir modül düzeyindeki florür içeriğinin inançlı olduğu Amerikan Ulusal Araştırma Kurulu tarafından rapor edilmiştir. FDA çocuklarda florürlü diş cilalama süreçlerine de onay vermiştir.
Florürlü diş macunları; florürlü diş cilalama prosedürleri; yiyecek, içecek ve çay üzere florürden güçlü besinlerin diş çürüklerini önlemede kâfi olduğu, florürün artık içme sularına eklenmesine gerek olmadığı düşünülmektedir. Amerikan Diş Sıhhati Birliği çocuk mamalarının florür içermeyen su ile yapılmasını, iki yaşından küçük çocukların florürlü diş macunu kullanmaması gerektiğini önermektedir. Florürlü diş macunları kullanırken dikkatli olunmalı, az ölçüde diş macunu kullanmalı, diş macunları asla yutulmamalı ve ağız bol su ile çalkalanmalıdır.
Diğer bir kirletici arsenik
İçme sularındaki başka bir toksik husus arseniktir. Arsenikli endüstriyel atıklar; suya, havaya ve toprağa karışabildiği için toprak, doğal su kaynakları ve denizler muhakkak oranlarda arsenik içerebilmektedir. Arsenik hala cam sanayisinde kullanılabilmektedir. Hayvanlarda kullanılan antibiyotik tipi unsurlar arsenik içerebilmektedir. Arsenikli antibiyotikler, bilhassa kümes hayvanlarına verilebilmektedir. Arsenik içeren bu antibiyotikler hayvanların etlerinin daha doygun, pembe ve cazibeli görünmesini sağlamaktadır.
Dünyanın pek çok ülkesinde içme sularında arsenik toksik seviyededir. Arjantin, Tayvan, Kore, Çin, Hindistan, üzere ülkelerde ve ülkemizde İzmir, Kapadokya ve Kütahya yörelerinde içme sularında toksik seviyede arsenik bulunabilmekte ve arıtma süreçleri yapılmaktadır. Arsenik, deniz yosunlarında, planktonlarda, yengeçlerde, morina balığında yüksek oranda vardır. Arsenik ayrıyeten dokumacılık boyalarında, mürekkepte, dudak boyalarında, çocuk oyuncaklarında (Çin menşeili) ve ahşap koruyucuların bileşiminde bulunabilmektedir. Tabiatta var olan ve zararsız olduğu bilinen organik arsenik; tavuk ve morina balığı üzere hayvanların karaciğerlerinde inorganik ve zehirli biçime dönüşebilmektedir. Arsenik kanserojen bir zehirdir ayrıyeten birçok deri hastalığı, nörolojik hastalığa, kardiyovasküler hastalığa yol açtığı bilinmektedir.
Su boruları sağlıklı olmalı
Suların konutlara ulaşımını sağlayan su boruları ve su tanklarından dökülmeler sonucu yapılarında var olan kurşun, kadmiyum, bakır, asbest, çinko, demir, nikel üzere ağır metaller de sulara bulaşabilir. Bu ağır metaller insülin direnci ve diyabete neden olabilirler. Meyve suları ve öteki içecekler ekseriyetle musluk suyundan yapıldığı için bu toksik bileşikleri barındırma ihtimalleri mevcuttur.
Alüminyum Alzheimer’e neden olur
Şebeke sularının tortulaşmasını ve organik hususlardan arınmasını sağlamak için sulara eklenen alüminyum da toksiktir. Alüminyum bilhassa Alzheimer, Parkinson ve ALS üzere hastalıklara yol açtığı düşünülen bir nörotoksindir.
Gübredeki nitrat kanserojendir
Gübre ve gübre şerbeti halinde toprağa verilen nitratlı bileşikler, hayvansal atıklar su kaynaklarına karışabilmektedir. Suda bulunan mikroorganizmalar nitratı nitrite dönüştürmektedir. Nitratlardan türeyen nitrosaminler güçlü kanserojen tesire sahiptir. Bu toksik ve kanserojen bileşikler dışında sularda benzen, radon gazı, dioksinler üzere birçok toksik ve kanserojen unsur daha bulunabilmektedir.