Dünyada 6 aydır düşen besin fiyatları, Türkiye’de 2 yıldır yükseliyor. Ülkelere fark atan besin enflasyonunun yükseliş eğiliminin yeni ekonomik modelle gerçekleşmesi dikkat çekiyor.
Küresel besin fiyatları 6 aydan bu yana düşerken Türkiye’de ise Eylül 2020’den itibaren 2 yıldır artış eğiliminde. Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü’nün (FAO) ve Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı besin fiyat endeksleri ortasındaki fark, Türkiye’nin “yeni ekonomik modele” geçtiği Kasım 2022’den itibaren giderek büyüyen bir makasa dönüştü. Ağustos ayında yüzde 90.3 olan besin enflasyonu eylülde yüzde 92’yi geçti.
TÜRKİYE AÇIK ORTA ÖNDE
Türkiye’de resmi yıllık enflasyon Eylül 2022’de yüzde 83’ü aşarken ulaştırmadan sonra en çok fiyat artışı besinde oldu. Türkiye’de besin fiyatları son 1 yılda yüzde 92 artış gösterirken global besin fiyatlarındaki yıllık artış oranı ise yüzde 4 oldu. Ağustos ayı prestijiyle Avrupa Birliği (AB) yıllık besin enflasyonu ortalaması yüzde 14 olurken Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ortalaması ise yüzde 15 olarak gerçekleşti. Öte yandan OECD ülkelerinde besin fiyatlarının en çok arttığı ülke açık orta Türkiye oldu. Türkiye’ye en yakın artış yüzde 33 ile Macaristan’da yaşanırken besin ve alkolsüz içecek fiyatlarının en az yükseldiği ülkeler ise yüzde 3 ile İsviçre oldu. Ağustos 2022 prestijiyle yıllık besin enflasyonu Almanya’da yüzde 16, İsveç’te yüzde 14, ABD’de yüzde 14, İngiltere, Avusturya ve Hollanda’da yüzde 13; Fransa’da ise yüzde 8 olarak gerçekleşti. Türkiye’de 2019-2021 ortasında yıllık besin enflasyonu yüzde 15-20 civarında seyrederken 2022 yılından itibaren yüzde 80-90 civarında gerçekleşiyor.
Yeni modelle fark açıldı
FAO Besin Fiyat Endeksi ile TÜİK Besin Fiyat Endeksini Eylül 2021’de 100’e eşitleyerek Euronews’in yaptığı hesaplamalara nazaran fiyat değişimi net olarak ortaya çıkıyor. Temmuz 2021’de dünya ve Türkiye’de besin fiyatları eşit ve 100 ünite olarak alınarak yapılan hesaplamayla ekim ve kasım aylarında fiyatlar birbirine yakın seyrederken Aralık 2021’den sonra fark açılmaya başlıyor. Bir sene evvel dünyada ve Türkiye’de besin fiyatları 100 iken Eylül 2022’de dünyada 103.8 üniteye; Türkiye’de ise 192.4 üniteye çıkıyor. Farkın “Yeni iktisat modeli” sonrası ortaya çıkması da dikkat çekiyor.