Hepimiz sonlu dünya vaktinde hoş beşerlerle tanışıp sonra da bu insanlara veda etmek durumunda kalabiliyoruz. Çünkü mevtten kaçış yok. Rasim Özdenören, işte o tanıdığım hoş insanlardan biriydi. Yaşadığım kıvançların en önemlilerinde daima o vardı. Ne memnun ki, 2008 yılında kendisiyle ilgili bir yüksek lisans tezi hazırlamak nasip oldu bana. Bu vesileyle 2006 yılından itibaren İstanbul’daki tüm söyleşilerinde kendisine eşlik etme; kendisini karşılama, uğurlama ve gece yarılarına kadar kendisiyle sohbet etme talihine nail oldum.
Bugün artık ortamızda olmayan, yapıtlarıyla Türk edebiyatında daha yaşarken iz bırakan bu bedelli müellifin edebi tarafını anlatmayı diğerlerine bırakarak bu yazıda ben, tanıdığım Rasim Özdenören’i anlatmak, onun insan istikametinin altını çizmek istiyorum.
Elbette o, bir anlatı ustasıydı. Dünya romanında Dostoyevski (en favori müelliflerinden birisidir) ne ise Türk öykücülüğünde de Özdenören odur. Fransa için denemede Montaigne ne söz ediyorsa Özdenören de Türk edebiyatı için onu söz etmektedir. Fakat bu edebi kişiliğinin yanı sıra benim için o, bir ağabeydi. Aslında Rasim Özdenören, onu tanıyan herkesin ağabeyi idi. Zira onun yaptıklarında, yazdıklarında ve yaşadıklarında her vakit bir yük, bir sorumluluk , bir sıcaklık, bir ölçü, bir yakınlık ve bir samimiyet vardı.
TEPEDEN ASLA BAKMAYAN BİR YAZAR
Hiç tereddütsüz söyleyebilirim ki, onun dikkat çeken birinci hususiyetlerden birisi mütevazılığıydı. Birçok muharrir, şair ve sanatkarla tanışma imkânım oldu lakin onun kadar değerli bir müellif olup da okurlarıyla diyaloga açık, onları dinlemeyi seven, onlara hürmet duyan, zirveden bakmayan pek az edebi şahsiyetle karşılaştım.
Özdenören’de hayran olduğum öbür bir hususiyet de onun zekâsı ve hafızasıydı. Bunu bir anekdotla anlatmak istiyorum: Biliyorsunuz, kendisi iki yıla yakın bir müddet yüksek lisans yapmak üzere Amerika’da bulundu. İşte bu yüksek lisans için başvurusunu yaptığı sırada, kontenjanın sonlu olmasından ötürü, müracaat yapan şahıslar bir mülakata tabi tutulur. O güne kadar İngilizceden iki kitap çeviri etmiş olan Özdenören için bu imtihan çok enteresan olur. Çünkü müracaat formunda İngilizceyi okuyamadığını, konuşamadığını, konuşulanı anlamadığını, buna karşılık eksiksiz çeviri yapabileceğini belirtir. Müracaat formunu gören komite üyeleri buna çok şaşırır. Bu türlü bir şeyle daha evvel hiç karşılaşmamışlardır. Komite lideri yanındakilere, “Enteresan bir olayla karşı karşıyayız.” der. İmtihan kurulu, Özdenören’le mülakat sırasında gerçekten de onun müracaat formunda belirttiklerinin hakikat olduğunu şaşkınlıkla görür. İngilizceyi konuşamayan, okuyamayan, konuşulanı anlamayan; tabiri caizse “tarzanca” konuşan biri, kusursuz derecede çeviri yapmaktadır. Evet, Özdenören, İngilizce bir kelimeyi yazıldığı üzere okumakta, yani hakikat halde söylem edememekte lakin birebir sözün sözlükteki her manasını söyleyebilmektedir. Olağan komite, Özdenören’in İngilizce bir sözlüğü “M” harfine kadar ezberlemiş olduğunu bilmemektedir.
BİR ZAMANIN KARA KUTUSU
Burada Özdenören’in kelamlık ezberleyecek kadar güçlü hafızasından kelam etmişken şunu da tabir etmek gerekir ki; Yedi Hoş Adam’ı, yani Sezai Karakoç, Nuri Pakdil, Alaeddin Özdenören, Fazilet Bayazıt,Cahit Zarifoğlu ve Akif İnan’ı Rasim Özdenören’den dinlemeden tanımak yahut yazmaya çalışmak bir eksiklik oluşturacaktır. Bilhassa olayları yer, vakit, kişi ve tarihleriyle yazmak için Özdenören’in hafızası sağlam bir kaynak teşkil etmektedir. Bu nedenle İstanbul takımı olarak ben ve Muharrem Dinleyici, üstada “bir dönemin kara kutusu” demekteydik.
Özdenören, birebir vakitte kadirşinas, hatırşinas ve kaprissiz biriydi. Kendisiyle yaptığımız sohbetlerde, bir mevzuda bazen, misal, ağabey şöyle şöyle olsa dediğimizde, sağ olsun bizi kırmaz, olabilir kaygısı, lakin çabucak gerisinden onu o denli yaparsak falan kişi üzebilir yahut kırabilir der ve tahminen de iki tarafın da kırılmasına mani olmuş olurdu. Arkadaşları için gerçek bir arkadaş, gerçek bir dosttu. 1975’te Nuri Pakdil ile çıkardıkları Edebiyat mecmuasında editöryal kimi düşünceler nedeniyle çeşitli sorunlar yaşandığında bunların tahlili için tek bir yol görünmektedir; o da mecmuanın yazı işleri müdürlüğüne Rasim Özdenören’in geçmesi. Lakin bu durumda Özdenören’in memuriyetten istifa etmesi gerekmektedir. Özdenören, Akif İnan ile yaptığı görüşmenin sonucunda, mecmuadan rastgele bir gelir sağlama ümidi olmamasına karşın yapılan teklifi onaylayarak istifa etmeyi kabul eder. Haliyle bu türlü bir insanın iddia edileceği üzere para pulla da bir işi olmayacaktır. Hatta şunu söylemeliyim ki üstadın anlamadığı tek şey tahminen de paradır. O, DPT’de müsteşarlık yapmış, bu vazifesini en güç vakitlerde devletin, milletin menfaatlerini gözeterek hakkıyla yerine getirmişken, kendi menfaatlerini daima yok saymıştır.
Son olarak şunu arz etmek isterim: Rasim Ağabey, kaidelere, devirlere ve iktidarlara nazaran değişmeyen ömrü ve fikirleriyle daima İslam’ın istikametinde yürüdü ve referanslarını sürekli oradan aldı. Arif Ay ‘ın dediği üzere “Onun yazılarına pusula koyarsanız, daima kıbleyi gösterdiğini görürsünüz.” Otuz- kırk yıl evvel fikir olarak ne söylemişse temel olarak tıpkı şeyleri söyleyip yazmaya devam etmek, günümüzde çok da kolay olmasa gerekir. Fakat tüm bunlara karşın Rasim Özdenören, yenilikçidir birebir vakitte; hikayede devamlı bir arayış içinde olmuş, teknik olarak birtakım imkânsızlıklarla uğraşmaktan da kaçınmamıştır.
Rasim Özdenören üzere kişiliğinden, inançlarından ve ülkülerinden taviz vermemiş, Türk edebiyatında yapıtları ile iz bırakmış, genç müelliflere yol açmış bir koca çınarı kaybettik sevgili okurlar. Kederimiz büyük. Fakat şu da bir gerçek ki, Rasim ağabey üzere dev çınarlar, gölge vermeye öldükten sonra dahi devam ederler.